Je BMI heb je misschien weleens berekend. Om te checken of je een ‘gezond gewicht’ hebt. Maar moeten we eigenlijk wel zoveel waarde hechten aan de BMI en zegt je BMI daadwerkelijk iets over je gezondheid?
Het korte antwoord is nee. Het ligt niet zo zwart-wit als vaak gesteld wordt. Sterker nog, de BMI kan wat mij betreft de prullenbak in, waarover zometeen meer.
Daarbij is gezondheid heel complex en breder dan alleen je fysieke gezondheid of ‘het niet ziek zijn’. Hoezo is gezondheid dan te vatten in één cijfertje als BMI of je gewicht?
En hebben we eigenlijk wel zoveel invloed op onze gezondheid? Daarover zometeen ook meer.
Dus ga jij keer op keer op dieet, ben je veelvuldig aan de lijn omdat je bang bent dat je gezondheid in gevaar is? Lees dan vooral verder. Aan het einde van dit artikel laat ik je zelfs zien, dat afvallen juist niet bevordelijk kan zijn voor je gezondheid!
Maar laten we bij het begin beginnen.
1 Waarom het verstandig is om je niet van de wijs te laten brengen door je BMI (en dus ook je gewicht)
- De BMI is ontwikkeld door een Belgische astronoom en statisticus, meneer Quetelet. Geen gezondheidsonderzoeker of medische professional dus. De maat is ook nooit bedoeld geweest om individuele gezondheid te meten.
- De BMI is enkel gebaseerd op lengte en gewicht en houdt geen rekening met leeftijd, geslacht en etniciteit.
- De BMI houdt ook geen rekening met lichaamsbouw en lichaamssamenstelling, vetverdeling of spiermassa. Wie een hoog percentage spiermassa heeft (en daarmee zwaarder weegt) maar bijvoorbeeld weinig vetmassa, valt toch in de klasse ‘overgewicht’ of ‘obesitas’ oftewel een ‘ongezond’ gewicht. Denk aan mensen in de sportschool die flink gespierd zijn.
- De BMI klasses, zoals bijvoorbeeld een BMI tussen de 25 en 30 duidt op ‘overgewicht,’ zijn willekeurig gekozen.
- Sterker nog, een paar decennia geleden werd de grens voor een ‘gezond’ BMI van de een op de andere dag aangepast, waardoor mensen ineens een ‘ongezond’ gewicht hadden (als reactie op een rapport dat werd gefinancierd door farmaceutische bedrijven die medicijnen voor gewichtsverlies maken!).
- Daarbij heeft ieder lichaam een eigen setpointgewicht. Een gewicht waarbij jouw lijf het beste functioneert. Waar het zich goed bij voelt. Het is als het ware jouw gezonde gewicht en dat is niet te vangen in een algemeen cijfer als de BMI. Lees hier meer over je setpointgewicht.
Dat geeft toch te denken. Heb ik je nog niet overtuigd? Lees dan vooral verder.
2 Gezondheid is complex en breder dan alleen je lichamelijke gezondheid, dan je BMI of gewicht
Gezondheid gaat ook verder dan ‘niet ziek zijn of bepaalde aandoeningen hebben’. Denk aan je:
Mentale gezondheid. Of je lekker in je vel zit. Hoe je omgaat met tegenslagen. Hoe is je eigenwaarde, zelfbeeld. Heb je het gevoel dat je controle hebt op je leven?
Als je mentaal in de knoop zit, ben je dan eigenlijk wel gezond?
Denk ook aan je emotionele gezondheid: hoe ga je om met negatieve emoties, mogen ze er zijn. Heb je een gezonde emotieregulatie of zoek je je heil steeds in eten, roken of drinken als je negatieve emoties ervaart.
Ook hoe jij je kwaliteit van leven ervaart draagt bij aan je gezondheid. Voel je je gelukkig, kun je van het leven genieten? Hoe ervaar je je gezondheid en is er voldoende balans in je leven?
Denk ook aan zingeving: ervaar je dat jouw leven zin heeft, kun je die dingen doen die je graag wilt? Heb je bepaalde doelen? Hoe zie jij je toekomst? Positief of behoorlijk somber?
Deelname aan de maatschappij: doe je zinvol werk, heb je sociale en betekenisvolle relaties, steun van mensen of voel je je vaak alleen? Sociale steun heeft effect op je immuunsysteem en mentale gezondheid.
Ook de omgeving waarin je woont is van invloed: is er sprake van geluidsoverlast, hoe is de luchtkwaliteit?
Het gezin waarin je bent opgegroeid speelt mee. Of er toen voldoende geld was om bijvoorbeeld groente en fruit te kopen. Wat ook zeker nu een actueel thema is!
Hoe goed je slaapt: 1 nacht slechter slapen kan al invloed hebben op je bloedsuikerspiegel. Slaap heeft een link met allerlei aandoeningen.
Mate van stress. De link tussen stress en gezondheid is heel duidelijk aangetoond.
Invloed van gewichtsstigma’s (dus negatieve opvattingen over gewicht en gewichtsdiscriminatie) zorgen voor stress.
Gewichtsstigma’s in de zorg waardoor bepaalde ziektes niet worden opgemerkt want ‘ga eerst maar eens afvallen’ of dat mensen hierdoor niet meer naar de dokter willen en blijven rondlopen met klachten.
Je genen en biologie spelen ook een ontzettend grote rol: of je aanleg hebt voor bepaalde ziekten of mentale klachten. En daar heb je totaal geen controle over.
Dus zie vooral het bredere plaatje.
EN HOEZO is je gezondheid dan te vatten in 1 cijfer als BMI of je gewicht?
Daarnaast is gezondheid een complex geheel van verschillende factoren.
Het is daarom erg lastig vast te stellen waar het hem nu precies in zit dat iemand bijvoorbeeld een bepaalde aandoening of ziekte heeft. En de verschillende factoren hebben ook nog eens interactie met elkaar.
3 Je hebt uiteindelijk maar heel weinig controle op je gezondheid
Uiteindelijk heb je maar voor een heel klein stukje invloed op je gezondheid, als deze er al is. Zoals je al las liggen sommige zaken ook gewoon vast in onze genen. Je kent vast de voorbeelden van dunne mensen die een gezond eetpatroon hebben, niet roken en drinken, voldoende bewegen en toch een ziekte of een hartaanval krijgen.
En natuurlijk wil je op dat hele kleine stukje invloed uit kunnen oefenen maar tegen welke prijs? Wil je jouw leven in het teken hebben staan van afvallen? (We weten dat 95% weer terugvalt en aankomt en dus weer opnieuw moet beginnen)
Dat het ten koste gaat van je relatie met eten? (We weten dat lijnen en diëten eetproblemen als eetbuien, overeten e.d. veroorzaken en/of in stand houden)
Ten koste van je relatie met jezelf? Je geluk? (We weten dat lijnen en diëten verre van bevorderlijk is voor je zelfbeeld)
Of is een andere aanpak hierin misschien beter.
Lees hier verder als je wilt weten waar je beter wél je energie in kunt steken. Waar je wel invloed op hebt.
Ten koste van zelfs je gezondheid? Want waar we afvallen vaak als een manier zien om onze BMI omlaag te krijgen en daarmee dus te werken aan onze gezondheid, zien we ook het volgende.
4 Afvallen kan juist negatieve consequenties hebben voor je gezondheid
Afvallen leidt vaak tot het welbekende jojo-effect. Uit onderzoek blijkt dat juist jojoën de kans op hart- en vaatziekten, een hoge bloeddruk, hoog cholesterol en diabetes type 2, in vergelijking tot het hebben van een stabiel gewicht, vergroot. Ook als dit ‘overgewicht’ is.
Lijnen heeft vaak een averechts effect: het vertraagt de stofwisseling, brengt je honger- en verzadigingshormonen uit balans, het leidt tot gewichtsschommelingen, verstoord eetgedrag als het hebben van eetbuien, overeten en een obsessie met eten.
Dus dit wordt een beetje het kip en het ei verhaal: dat mensen dik zijn of dikker worden kan ook veroorzaakt zijn door dat jojoën.
Het is zelfs bekend dat mensen met diabetes type 2 aangekomen kunnen zijn door de ziekte zelf. Terwijl nu wordt gezegd, 80% van de mensen met diabetes type 2 heeft ‘overgewicht’, oftewel doordat ze ‘overgewicht’ hebben, hebben ze diabetes gekregen. Dan wordt het dus omgedraaid
En daarbij, als het gaat om diabetes type 2, kan de oorzaak daarvan ook wederom liggen in de genen, maar nee, dat ‘overgewicht’ wordt vooral weer genoemd.
Verder leidt het veelvuldig op dieet zijn vaak tot een negatief zelf- en lichaamsbeeld, neerslachtigheid en dat is weer die mentale gezondheid.
Lijnen en diëten brengt veel stress met zich mee en laat stress nu juist niet goed zijn voor je gezondheid en het hormoon cortisol vetopslag stimuleren.
Daarbij zegt je gewicht ook niets over hoe gezond jij je gedraagt. Een dik iemand kan prima gezonder zijn dan een dunner persoon. Omdat hij/zij bijvoorbeeld een gezond en gevarieerd eetpatroon heeft, niet rookt, matig is met alcohol, voldoende beweegt en slaapt, zijn/haar stress reduceert, goed voor zichzelf zorgt bijvoorbeeld.
DAT zie je alleen niet aan de buitenkant maar laat uiterlijk in onze maatschappij, die we een dieetcultuur kunnen noemen, nu zo belangrijk zijn.
Ik hoop dat ik je met dit blogartikel heb kunnen laten zien dat je BMI en gewicht niets zeggen over je gezondheid. Dat als het afvallen steeds niet lukt (en heel begrijpelijk ook) je je echt niet meteen zorgen hoeft te maken.
Én dat er een effectievere manier is om aan je gezondheid werken, voor zover je hier al invloed op kunt uitoefenen. Lees daarover hier meer.
Bij afvallen draait het vooral om gewichtsverlies en niet om het ontwikkelen van gezonde gewoontes. Daar is weinig tot geen aandacht voor, dus verandert er, naast dat 95% weer aankomt en je weer terug bij af bent, uiteindelijk ook niets.
Wil je meer info en tips?
*Volg me op Instagram en Facebook.
*Kijk de Instagram Live terug die ik samen met een collega gaf over dit onderwerp.
*Bezoek de website HAES (je kunt gezond zijn op elk gewicht) en bekijk vooral de Health sheets als je last hebt van een bepaalde aandoening en aan je gezondheid wilt werken zonder daarvoor op een dieet te moeten. (De sheets zijn helaas alleen in het Engels te downloaden)
*Lees het boek Intuitiëf eten
*Nog een boekentip is Bite me van Femke Buwalda
*Luister je liever? Zoek de anti-dieetpodcast van Diana van Dijken op. Een echte aanrader!
Dit artikel is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Mocht je interesse hebben in de bronnen, laat het even weten.
Liefs,
